Бамбай булчирхайн зангилаа аюултай юу? – Бамбайн зангилааны талаар таны мэдэх ёстой бүх зүйл

Бамбайн зангилааны талаар таны мэдэх ёстой бүх зүйл

Бамбай булчирхайн зангилаа гэдэг нь хүний хүзүүний урд хэсэгт байрлах, гормон ялгаруулж бодисын солилцоог зохицуулдаг бамбай булчирхайн дотор үүссэн эсийн бөөгнөрөл юм. Хүмүүсийн дунд “бамбайн зангилаа” гэх ойлголт аюултай гэсэн төсөөлөлтэй байдаг ч үнэн хэрэгтээ эдгээр зангилаа нь ихэнхдээ хоргүй, хяналтад байх боломжтой бүтэц юм. Гэсэн хэдий ч зарим тохиолдолд бамбай булчирхайн зангилаа хорт хавдрын шинжтэй байдаг тул зөв оношилгоо, шинжилгээ хийлгэх нь маш чухал.

---

Бамбай булчирхайн зангилаа гэж юу вэ?

Бамбай булчирхайн зангилаа нь дотор нь шингэн эсвэл хатуу эд хуримтлагдсан, бамбайн хэвийн эсүүдээс ялгаатай бүтэцтэй бөөгнөрөл юм. Энэ нь нэг ширхэгээр эсвэл олон зангилаа хэлбэрээр илэрч болох ба хэмжээ, бүтэц нь харилцан адилгүй байдаг.

• Зарим зангилаа жижиг, мэдэгдэхгүй байхад
• Зарим нь хүзүүнд товойж, тэмтрэгдэх хэмжээнд томордог
• Бамбайн гормоны ялгаруулалтад нөлөөлөх эсвэл ямар ч нөлөөгүй байж болдог

Дэлхийн хэмжээнд хүмүүсийн 30%-д бамбай булчирхайн зангилаа илэрдэг бөгөөд тэдгээрийн 90 орчим хувь нь хоргүй байдаг.

---

Зангилаа хэр томорвол эмчид хандах вэ?

Зангилааны хэмжээ болон шинж тэмдгээс шалтгаалан эмчид хандах шаардлага үүсдэг. Дараах нөхцөлүүдэд яаралтай эмчид хандах нь зүйтэй:

• Зангилаа 1 см-ээс томорсон бол
• Хүзүү орчмоор товойж харагдах эсвэл тэмтрэгдэх бол
• Залгих, амьсгалахад саад учруулах, дуу хоолой өөрчлөгдөх
• Хүзүүнд өвдөлт, даралт мэдрэгдэх
• Зангилаа хурдан хугацаанд томорч байгаа бол
• Бамбайн дааврын өөрчлөлтөөс шалтгаалсан жин хасалт/нэмэлт, халууцалт, зүрх дэлсэх зэрэг шинж илэрвэл

Эдгээр нь зөвхөн эмгэгээс бус, хортой зангилаа байх эрсдэлийг илтгэдэг тул шинжилгээ хийлгэх нь зайлшгүй.

---

Хоргүй ба хортой зангилааны ялгаа

Бамбай булчирхайн зангилаа нь үндсэндээ хоёр ангилалд хуваагддаг:

Хоргүй зангилаа (Benign nodule):

• Ихэнх тохиолдолд илэрдэг
• Харагдах ба мэдрэгдэх ч ургах хурд удаан
• Гормоны хэмжээ хэвийн
• Хавдрын эс илрээгүй
• Зарим тохиолдолд өөрөө агших ч болдог

Хортой зангилаа (Malignant nodule):

• Хурдан өсөлттэй
• ЭХО дээр хатуу бүтэцтэй, тогтворгүй хэлбэртэй харагддаг
• Биопси хийж хорт хавдрын эсийн орших эсэхийг тодорхойлно
• Зарим тохиолдолд хүзүү, тунгалгийн зангилаагаар дамжиж бусад эрхтэнд тархах магадлалтай

Хортой зангилаа нь нийт зангилаануудын 5–10%-д л тохиолддог ч эрт илрүүлэлгүй удвал эмчилгээ хүндрэх эрсдэлтэй.

---

Оношилгоо болон шинжилгээний чухал аргууд

Бамбай булчирхайн зангилаа оношлохдоо дараах шинжилгээнүүдийг хослуулан хэрэглэдэг:

1. ЭХО (Ультрадугаар шинжилгээ)

• Зангилааны хэмжээг тодорхойлно
• Доторх бүтэц, хатуу/шингэн эсэх, ирмэгийн хэлбэр
• Хортой зангилаа байж болзошгүй шинжийг харуулдаг

2. TSH, T3, T4 дааврын шинжилгээ

• Бамбайн дааврын идэвхийг тодорхойлно
• TSH буурсан байвал зангилаа даавар хэт ялгаруулж байгааг харуулж болно

3. FNA биопси (Зүүгээр эс соруулах)

• 1 см-ээс дээш зангилаанд заавал хийнэ
• Хорт хавдрын эс байгаа эсэхийг оношлох хамгийн найдвартай арга
• Эмч нар энэ шинжилгээнд тулгуурлан мэс засал хийх эсэхийг шийддэг

4. Цээжний рентген болон радиоизотоп шинжилгээ

• Хэрвээ зангилаа амьсгалах эрхтэнд нөлөөлж байвал
• Йод шингээх чадвар, тархалтыг үнэлнэ

---

Бамбай булчирхайн зангилааны эмчилгээний арга

1. Хяналтанд байлгах

Хэрэв зангилаа хоргүй, жижиг, өөрчлөлтгүй бол жилд нэг удаа ЭХО, TSH шинжилгээ хийж хянадаг.

2. Эмийн эмчилгээ

Дааврын өөрчлөлт байгаа үед бамбайн даавар бууруулах эсвэл нөхөх эмчилгээ хийдэг. Зарим тохиолдолд иодын бэлдмэл өгч, зангилааг бууруулах зорилгоор хэрэглэнэ.

3. Радио идэвхит иодын эмчилгээ

Идэвхит зангилаа илэрвэл радиоид хэрэглэж түүнийг дарангуйлдаг.

4. Мэс засал

Хэрэв зангилаа:

• Хортой болох нь батлагдсан бол
• Томорч, хүзүүний эрхтнүүдэд даралт үзүүлж байвал
• Дааврын хэт идэвх илэрч байгаа бол
  Бамбайг хэсэгчлэн эсвэл бүхэлд нь авах мэс засал хийдэг.

Мэс заслын дараа хүний бие дааврыг өөрөө ялгаруулж чадахгүй тул дааврын нөхөж өгөх эмчилгээ насан туршид хэрэг болно.

---

Бамбай булчирхайн зангилаа үүсэх шалтгаанууд

• Иодын дутагдал: Монгол орны хөрс, хүнсний бүтэц иод багатай тул зангилаа үүсэх суурь нөхцөл болдог.
• Генетикийн нөлөө: Гэр бүлд бамбайн өвчлөлтэй хүн байвал эрсдэл нэмэгддэг.
• Дааврын тэнцвэр алдагдах: Эмэгтэйчүүдэд жирэмслэлт, цэвэршилтийн үед илүү тохиолддог.
• Хортой туяанд өртөх: Хүзүү, цээжний орчмын туяа эмчилгээ хийлгэж байсан хүмүүс
• Нас ахих тусам бамбайн зангилаа үүсэх магадлал өсдөг

---

Урьдчилан сэргийлэх зөвлөмж

Бамбай булчирхайн зангилаанаас сэргийлэх бүрэн арга байхгүй ч дараах зөвлөмжүүд тус болно:

• Иоджуулсан давс хэрэглэх
• Эрүүл, тэнцвэртэй хооллох
• Жил бүрийн урьдчилан сэргийлэх үзлэгт хамрагдах
• Стресс бууруулах, нойр сайн авах
• Жирэмсний үед болон цэвэршилтийн үед дааврын тэнцвэрийг хянах

---

Дүгнэлт

Бамбай булчирхайн зангилаа нь элбэг тохиолддог ч хүн бүрт өөрөөр илэрдэг. Зарим нь зүгээр нэг хоргүй бүтэц байхад, зарим нь эмчилгээ шаардсан өвчин байж болдог. Тиймээс:

• Хүзүүнд тэмтрэгдэх, томорсон зангилаа илэрвэл заавал ЭХО, TSH шинжилгээ хийлгээрэй
• Биопси шинжилгээг эмч зөвлөвөл заавал өг
• Хортой эс илэрвэл айж хойшлуулахгүй мэс засал, эмчилгээг эхлүүл

Эрт илрүүлэлт, оношилгоо нь амийг аварч болохыг санаарай. Бамбай булчирхайн зангилаа бол анхааралтай, зохих хяналт дор байвал аюул багатай зүйл юм.

Та бамбайн эрүүл мэндтэй холбоотой илүү их мэдээлэл авахыг хүсвэл дараах линкүүдээр ороорой:

• Бамбайн булчирхай таны сэтгэл санаа, жинг хэрхэн удирддаг вэ?
• Бамбайн нуугдмал дохио – “Шалтгаангүй их ядраад байна уу?”
• Иодын дутагдал ба Монголчуудын бамбайн эрсдэл
• Жирэмсний үеийн бамбайн гормон урагт хэрхэн нөлөөлдөг вэ?